अभिव्यक्ति

आपुू भलो त जगतै भलो
भर्खरै हो जगत वेघा पनि मलेसियाको नेपाली समुदायमा केही सकि्रय भएर लागे । व्यवसायी बने । सकि्रयताकै कारण उहाँलाई केही कार्यक्रममा डाकिए जब बोल्नको लागि माचमा बोलाइयो तब मात्र थाहा पाए कि बोल्न कति गाह्रो हुनेरहेछ ।
बोल्न त एउटा फर्मालिटि हो । फर्मालिटी पुर् याएर बोल्न धेरै गाह्रो हुन्छ ।
सुकन्या वाइवाले उहाँको श्रीमान निर्मल लामाको स्मृतिग्रन्थमा लेखेकी छिन् -श्रीमानको शोकसभामा मलाई पनि बोल्न लगाइयो बाबा ! मैले कहिले पनि माचमा उक्लेर बोलेकी थिइन । कसरी बोलौ भन्ने भईरहेको थियो । नबोलौ कि भन्दै थिएँ तर पनि बोल्नैपर्ने भयो । जब म माचमा उक्लेर बोल्न थाले मलाई आफै थाहा भएन कि कति धेरै बोले पीडा पोखाउन भाषणवाज नै हुननपर्ने रहेछ ।
एउटै हो सुकन्या वाइवा र जगत वेघाको व्यथा पनि । किनभने कार्यक्रमको लागि जगत वेघाले उपयुक्त शब्द जुटाउन सकेनन् । त्यसकारण आपुूलाई असफल सावित गर्दै माच छोडे । तर मनभरी व्यथा बोकेका जगतलाई आपुू बोल्न नसकेको पत्याउन सकेनन् । त्यही रात एउटा लेखसमेत लेखे । अनि आपुूमा रहेको जीवनका महत्वपूर्ण घटनालाई कृतिको रुपमा ल्याउने प्रतिवद्धता नै गरे ।
हुनपनि परदेशी जीवन बिताउने व्यक्तिको कथा दन्त्यकथाको पात्र झै बनेको हुन्छ जुन हामी पत्याउन सक्दैनौ । उनले आफ्नो कथा भन्न अगाडि यो कुरालाई पनि जोड दिए । भनौ न उनले भोगेको जीवन साच्चिकै भयानक छ ।
जन्म त उनको मलेसियाकै जोहोरमा भएको हो । बाबा सार्किसंह वेघा मलायाको लाहुरे थिए । हालको वि्रटिस आर्मीलाई त्यो समयमा मलायाको लाहुरे भनिन्थ्यो । पाँच भाई ४ बहिनीमध्येका जेठा छोरा रहेका जगतलाई जीवनको उत्तरार्धमा फेरि मलेसियामा आएर दुःख गर्नु पर्छ भन्ने त सॊचेका थिएनन् होला । मलायाको लाहुरे सामाजिक परिवेशमा केही उच्च वर्गमा कोरिने पेशा थियो उतिबेलै ।
पाँचथरको च्याङ्थापू स्थाई घर भएकोले मलेसियामा जन्म भएको तीन वर्षमै फेरि उही नै पुग्न पर् यो । सामान्य बाल्यकाल नै बिताउन पुगेका वेघाले च्याङथापू प्राथामिक स्कुलमा साँवा अक्षर छिचोल्न पुगे । त्यो भन्दा माथि उनी जान सकेनन् । जेठोपाको परेकोले घाँसदाउरा मेलापातलाई बढि प्राथमिकता दिनपर्ने पनि भयो अनि अर्को कुरा आर्मी परिवार परेकाले उमेर पुगेपछि पुनः आर्मीमै भर्तीको लागि प्रयास गरिने भएकोले मन उतैतिर खिचिएर जान्छ ।
उनी आर्मी त भए तर वि्रटिसको होइन । २० वर्षको उमेर इण्डिया आर्मीले उनलाई छानेर लग्यो । ५÷११ जीआर भनिने नामी गोर्खा पल्टनमा रहेर भारतको निमित्त धेरै लडाईहरु पनि लडे । त्यही आर्मीकालमा सीतामाया वेघासँग विवाह गर्न पुगे अनि २ छोरी र एक छोराको पितासमेत बने ।
१५ वर्षसम्म उनले इण्डियाको बन्दुक बोके । जसको नुन खायो उसैको कानुन त मान्नै पर् यो भन्ने त जहाँ पनि लागू हुन्छ । सबै कुरा त सम्झेर पनि साध्य हुँदैन तर केही कुरा चाही टिपाउन भ्याए -आर्मीकालका । किनभने इण्डिया आफ्नै सीमाक्षेत्र तथा आफ्नै देशभित्रका प्रान्तहरुसँग पनि लड्नुपर्ने बाध्यता भएको देश हो । उनी सम्झन्छन् -काश्मिरको हिमालमा छोडिदिन्थ्यो । अनि हेलिकोप्टर गायव हुन्थ्यो । कति दिन हिउँमा भोकै तिखै भौतारिन्थ्यौ । एकचोटी हाम्रो पल्टनको साथीको देहान्त भयो । उसलाई काँधमा बोकेर महिनौसम्म पनि हिडेका छौ । भोक लाग्थ्यो हाम्रो काँधमा रहेको सुकुटी झिकेर खान्थ्यो लासलाई नजिकै अड्याएर ।
सेवा त गर्ने नै थिए होला किनभने रोजीरोटीको पनि सवाल हुन्छ मानिससँग । तर उनी १५ वर्षमै रिटायर्ड हुन पुगे । उमेरले ३५ मात्रै काट्दै थियो । ३५ वर्ष भनेको युवाकाल नै मान्दा हुन्छ । जोस हुन्छ जाँगर हुन्छ । तसर्थ केही गर्छु भन्ने आँट लिएर उनी काठमाडौ हिडे ।
बुझेर आएको काठमाडौ पहिलो चोटी । त्यसकारण केही समस्या त आइपर्ने नै भयो । रिटायर्ड हुँदा केही पैसा आएको हुन्छ त्यो पैसा मज्जाले फसाए । दलालले खाइदियो ।
घरबाट दुवईको लागि विदावारी भएर आएका वेघालाई दलालले फसाएपछि पर्नु समस्या पर् यो त्यसकारण काठमाडौमै एक वर्ष भूमिगत जीवन बिताउन पुगे ।
१ वर्षसम्म भूमिगत भौतारिएको शरीरलाई जसरी पनि विदेश पुर् याएर लगानीलाई उठाउने तीव्र अभिलाषा मनभरी थियो । त्यसैकारण उपयुक्त मौकाको खोजीमा थिए । त्यसैबेला विजय िलंथेपको सहयोगमा आपुूसहित ५ जनाको टोलीलाई थाइल्याण्ड पठाइदियो । थाइल्याण्डबाट पुन अर्को मान्छेले मलेसिया पुर् याइदियो । अहिले सम्झन्छन् -त्यो ठाउँ पुदुराया बसपार्क रहेछ ।
त्यो वेलाको समय भनेको सन् १९९५ हो । जुनबेला मलेसियन मूलका मानिसहरुलाई नेपाली भन्ने थाहा थिए गोर्खा भनेर मात्रै चिन्थे ।
अँ उनीहरुलाई पुदुरायाबाट अर्को बस चढाएर पेराक पुर् याइयो । र ११ महिनाजति सुँगुरको कम्पनीमा काम गर्न पुगे । ११ महिनासम्ममा उनले केही भाषा सिके मलेसियाबारे जान्न पाए । त्यसपछि त्यो काम छोडिदिए र ग्लोब फ्याक्ट्रीमा काम गर्न पुगे । जहाँ ३२ जना नेपालीको संगत भयो । आपुू केही सिनियर भएकाले त्यो टोलीलाई सम्हाल्नु पनि पर् यो ।
एक्ष् न्यिदभ ँबअतयचथ नाम थयो कम्पनीको । जहाँ उनी नेपाली समूहको इन्चार्ज थिए । गोर्खा टोलीको इमान्दारीताको कारण डुब्न लागेको कम्पनी पनि बच्न पुगेको बताउछन् वेघा । त्यहाँ वंगालीहरु थिए अनि अन्य देशका । तर नेपालीहरुले सिधा आफ्नो कामप्रति मात्र इमान्दारिता देखाएको कारण अन्य देशी तथा भाषीहरुकेा आँखाको तारो बने ।
अन्य देशी र भाषीले जे पनि गर्थे होलान् तर गोर्खाली टोली मालिकको प्यारो थियो ।
उनी सम्झन्छन् -त्यो दिन १९९८ मार्च ४ को दिन थियो । पुलिसले छापा मारी बाहिर काम गर्दै गरेरका ३÷४ जना गोर्खालाई समात्यो । जुन कुरा थाहा हुनसाथ जहाँ गए पनि एकै ठाउँ भन्ने उर्दी गरे र सबैले आत्मसमर्पण गरे ।
उनीहरु जेल गए । जेलमा १४ महिना बस्न पुगे । त्यो बेलाको घटनाबारे भन्न चाही उनमा एउटा शक्ति सवार भए झै भयो । मलेसियाको जेलहरुमा धेरै नेपालीहरु थिए । उनीहरुका बेग्लाबेग्लै मुद्दाहरु थियो । तसर्थ मुद्दाअनुसार घर जाने निस्किने कार्य जारी थियो । तर उनीहरु ३२ जनाको टोली भने एउटै मालामा उनीएका थिए जता जाँदा पनि सँगै ।
आचेहका शरणार्थीहरुको बेग्लै साजाल थियो मलेसियाको जेलहरुमा । किनभने त्यतिखेरको घटनालाई हेरर यो कुरा भन्न सकिन्छ । मलेसियाभरका जेलहरुमा आचेहका जनताहरु थिए । उनीहरुको नेटवर्किङ निकै महत्वपूर्ण मान्नुपर्छ किनभने सन् १९९८ मिती सालको दिन रातको ११।४५ बजे एकै समयमा सबै जेलहरु जलाउन पुगे ।
जब जेल जल्यो जेलका सबै ढोकाहरु खुल्यो सबै कैदीहरु भाग्न थाले । के कसरी भयो भन्ने कुरा ठम्याउन नभ्याएका नेपालीहरु नतमस्तक भएर उभिरहे । कोही भाग्न प्रयत्न नगरेका पनि होइनन् । तर सबैले वेघाकै मुख हेर्थे । एउटा नेपालीले भन्यो हामी भागेर के गर्ने कहाँ जाने तसर्थ नभागौ ।
उतीखेरै जगत वेघाको मनमा एउटा आइडिया घुस्यो । सबैलाई सबै ढोकामा उभिन लगाए । जब भरै आगो मार्न यन्त्रहरु आए अफिसरहरु आए तव जगत अघि सरेर भनेछन् -महासय यहाँ सबै भागे तर हामी नेपाली भागेका छैनौ । हामी सबै ढोकामा सेन्ट्री बसेका छौ । त्यो बेला पुलिस अफिसरले गमेर हेरेको थियो केहीवेर नेपालीहरुलाई ।
तर जति भागे ती कुनै भाग्न पाएनन् । तीनचार दिनभित्र सबैलाई पक्रेर ल्याउन सफल भए । नेपालीहरुले देख्दा देख्दै कुकुरहरुले धेरै कैदी मारेको थियो रे ।
त्यो हरिविजोग देखेर कुनै नेपालीलाई बाँच्ने आशा थिएन । कुनामा बसेर रुन्थे रे जिन्दगीको तानाबाना बुन्थे रे घरपरिवार सम्झन्थे रे ! तर जगत वेघा कहिले पनि रोएनन् । उनलाई थाहा थियो मान्छेको एकदिन मरण हुन्छ । अब यतिमै लेखेको छ भने के गर्न सकिन्छ र
अँ पुनः पक्राउ गरेर ल्याईसकेपछि पुलिसले गाडीका गाडी बेतका लौरा ल्याएर राख्यो अनि बेग्ला बेग्लै देशलाई बेग्ला बेग्लै झुण्डमा बस्न आदेश भयो ।
अनि झुण्डलाई बोलाउथ्यो भएभरका पुलिसले तिनै बेतका लौराहरुले यति पिट्थे लौरो आवाज मकै भुटेको जस्तो आवाज आउँथ्यो रे । अनि धानको रासजस्तै बेहोस मान्छेहरुलाई थुपारिन्थ्यो रे । एउटा देशको झुण्डलाई त्यसरी थुपारेपछि अर्को देशको नाम पुकारिन्थ्यो । एवं प्रकारले वेहोस मान्छेको लास थुपार्ने कार्य बढ्दै गयो ।
अन्तिममा नेपालीको नाम आयो । ३२ जना नेपाली टोलीका केही सदस्य भने त्यही रोइकराई विलौना गर्न थाले । कोही अगाडि बढ्न मानेनन् । वेघा नै अगाडि बढे । ढोकामा नै एक दुई गन्दै बसुाजेल हिर्काउने गरेका पुलिसले वेघालाई कुटेनन् । अनि फेरि अर्को छिर् यो त्यसैगरी अरुलाई पनि कुटेनन् । सबै छिरेर एक झुण्ड भएर बसे अनि माथिबाट आदेश आयो त्यो वेहोस मान्छेको झुण्डलाई आआफ्नो ठाउँमा ओसार्ने । कोही कुट्दा कुट्दै मरेका कोही मर्न लागेका कोही वेहोस भएका मानिसहरु काँधमा हाल्दै ओसार्न थाले नेपाली बहादुरहरुले ।
११ बजेदेखि कुट्न थालिएको उक्त अर्धजिवितहरुलाई साढे दुई बजे भित्र बोकेर हाल्न भ्याए नेपालीहरुले ।
रगतले शरीर पूरै रातो भएको थियो कतिलाई रगतले मात्यो पनि ।
त्यसरी नै बित्दै थियो दिन । उनीहरुले मुद्दा हारे । मालिकले पुनः हाइकोर्टमा मुद्दा हाले । त्यसमा पनि हारेपछि ५ वर्षको जेलअवधी तोकियो । तर अचानक देशको नीति फेरिएको नाममा उनीहरु १४ महिनाको जेल बसाईबाट सिधै नेपाल फर्कनुपर्ने कुरा आयो ।
वेघा ३२ जना समूहको नाइके भई नै हाले । तर कोहीसँग कपडा थिएन रे थोत्रे कपडा विना जुत्ता चप्पल उनीहरु त्यहाँबाट निस्किए । उनले चाही दाहिने दाहिने जुत्ता भेटेछन् त्यो पनि औला देखिने । त्यस्तै लगाएर उनीहरु नेपालको बाटो लागे । यतिसम्म भयो रे कि थाइल्याण्डको वोर्डरमा पासपोर्टमा चप हान्न जाँदा पनि सबैले बेघालाई पच्याउने गर्थे रे ।
उनले सम्हालेर लगे जब काठमाडौ पुग्ने समय भयो तब उनले सबैलाई सम्झाएर भने -अब हामी हाम्रो देश आइपुग्यौ । हाम्रो देशमा हामी हराउँदैनौ तसर्थ हामी कसैले कसैलाई नपच्छ्याऔ । किनभने हामी टोली ज्यादै ठीटलाग्दो छ । हामी गेटछेउको एक कुनामा भेटौ ।
सबैले सहमति जनाएछन् । त्यसपछि केहीसमपछि सबैजना त्यही भेला भए । आफ्नो देश त आइपुगे तर अब के गर्ने कहाँ जाने एक पैसा छैन ।
वेघाका आफन्तहरु त थिए ललितपुरमा । त्यो त्यस्तो अवस्थामा जान चाहेनन् । बौद्ध भन्ने ठाउँमा गए जहाँ एउटा साथी थियो । उनैको सहयोगमा आपुूले आफन्तलाई राख्न दिएको ४० हजार पैसा दिलाईमागे । पैसा पाए । अनि साथीहरु सबैलाई एकसरो कपडा फेराईदिएँ होटलमा खाना खुवाए । लामोसमयसम्म त्यसरी खान नपाएका साथीहरु विरामीसमेत परे ।
अनि सबैलाई घरघरसम्म पुग्ने पैसा दिएर छुट्टिए । जुनबेला उनको साथमा ११५० रुपैया बचेको थियो ।
घरमा आमाको देहान्त भएको थियो त्योबेला । श्रीमानको अत्तोपत्तो नभएर श्रीमती पनि थला परेकी थिइन् । उनी घर गए बाटोबाटै आमाको काजकि्रयाको लागि आवश्यक संस्कार पूरा गरे । घरमा पुग्दा श्रीमती सिकिस्त छिमेक सबैले फलफूलले घेरेर राखेको । जुनबेलाको दर्दनाक दृश्यले उनलाई निकै पिरोलेको बताउँछन् ।
उनको आगमन श्रीमतीको औषधीबराबर भयो क्यार ! निको हुँदै आईन् । जिन्दगीले जति दुःख पाएपनि दुःख नसकिने रहेछ । विदेशमा भोगेर गएका थिए तर पनि कुनै ठोस आधार नभएपछि उनी फेरि विदेशकै चक्कर लाउन थाले । उनले साथीहरुलाई विदेश पठाउनको लागि प्रोसेस गरिदिने कार्यमा लागे । तर अन्तर्वार्ता दिन आएको बोसले उनका साथीहरु होइन उनलाई चाही छाने । तसर्थ कुनै खबर नै नगरीकन उनी पुनः मलेसिया आइपुगे ।
उनी भन्छन् -अवीन कम्पनीको लागि आएको तर त्यहाँ रहेका नेपाली इन्चार्जले धेरै नै खत्तम पारेको थियो । तसर्थ चाडै नै घर फर्कने मनस्थिति बनाए । एकचोटी बोसलाई नै भेटौ भन्ने मनसायले उनी बोसकहाँ पुगे । उनी हक्कि स्वभावका पनि त्यसैले बोसकै अगाडि नेपाली इन्चार्ज त्रिलोक मास्केसँग उनको टेवुलवार्ता भयो । बोसले यथार्थ बुझे त्रिलोकलाई हटाएर उसको ठाउँमा वेघालाई पदोन्नती गरे ।
उनीसँगै हाकिम श्रेष्ठहरु पनि इन्चार्ज भए । उनीहरुको कार्यकुशलताले नै उक्त कम्पनी धेरै माथि पुग्न सफल भयो भन्ने दावी पनि गर्छन् । हाल उनको अण्डरमा २०० जना गोर्खा फोस्र रहेको छ । केएल एरियादेखि जोहोर पेनाङसम्म पनि फैलिएको छ । यसबिचमा पैसा पनि निकै कमाएका छन् । अनि साइनो रेष्टुरेन्ट पनि साचालन गर्न पुगेका छन् । संघसंस्थातिर हात हालेका छन् । अब मेरो जिन्दगीको महत्वपूर्ण घटनालाई डायरीको रुपमा उतार्नेछु र पुस्तकको रुपमा एकाकार गर्नेछु ।
वास्तवमै यो पंक्तिकारसँग उनी निरन्तर डेढ घण्टासम्म बोले । धॆरै लामो जिन्दगीको कथालाई एकघण्टा भित्र छोटकरी बोलीसक्ने बाचासहित टेवलमा बसेको तर डेढ घण्टाको निरन्तर बोलाइमा पनि सकिएन । बिचमै यो पनि भन्न पुगे कि -बोल्नको लागि व्यक्तिको जीवनसँग मेल खाने विषय हुनुपर्छ त्यसो हुन पुग्यो भने उसको बोलाई धेरै सार्थक हुन्छ ।
शतप्रतिशत ठीक हो उनको कुरा । किनभने व्यक्तिको लगावअनुसार नै व्यक्तिले कुनै विषयमा ज्ञान हासिल गरिरहेको हुन्छ र त्यही विषय पढाउनको लागि शिक्षण संस्थामा आव्हान गरिन्छ ।
हिड्नेबेलामा सोधियो -त्यो ३२ जनाकेा समुहले सम्झन्छन् कि सम्झदैनन् त
उनी भन्छन् -होइन खोज्छन् । काठमाडौतिर आएर कोही लिम्बूहरुसँग चिनापर्ची भयो कि सोधीखोजी गर्छन् रे । भर्खरै एउटाले पत्तो पाएछ दुवईबाट फोन गरेको थियो ।