देवेन्द्र सुर्केली
मलेसियाका आशालाग्दा नेपाली साहित्यकार भीम स्नेही नेपालबाट कोही रोजगारीको लागि मलेसिया आउँदैछन् भन्ने थाहा पाए भने हरतरहबाट पुस्तक मगाउने गर्दछन् । मलेसियामा प्रकाशित हुने नेपाली पत्रिका तथा अनलाइनहरुमार्फत नयाँ पुस्तक प्रकाशित भएको कुरा थाहा पाउँदछन् । नयाँ पुस्तकको सूचि बनाएर बस्छन् अनि कोही मलेसिया आउने थाहा पायो कि उक्त पुस्तकहरु ल्याइदिन आग्रह गर्दछन् । उनीजस्तै पुस्तक मगाएर पढ्नेहरुमा जीवन देवान गाउँले जीतमान राई सविन दिलदुःखी जन्तरे श्रीजनश्री मौलश्री लिम्बू दीपदर्शन आदि छन् । उनीहरुले पुस्तकको लागि आपुनो कमाईबाट छुट्याएर नेपाल पठाउने गरेका छन् । काठमाडौंमा सबै पुस्तक पाउन सकिने भएकोले काठमाडौंमा रहेका आफन्त या साथीभाईको मद्दत उनीहरुले लिने गरेका छन् ।
मलेसियाबाट नेपाली साहित्यका भण्डारमा हालसम्म १६ वटा उपन्यास ११ वटा गजल संग्रह ५ वटा कविता संग्रह २ वटा गीत संग्रह आइसकेका छन् । त्यसैगरी कथा लघुकथा नाटक संस्मरण संग्रह पनि १/१ वटा प्रकाशन भएका छन् । यो मोटामोटी अध्ययन मात्र हो । यतिमात्र नभएर मगर गुरुङ तामाङ याख्खालगायत जातीय संस्था र खोटाङ ताप्लेजुङ इलाम कास्की आदि जिल्ला सम्पर्क माचहरुबाट पनि स्मारिका प्रकाशित भएका छन् । साहित्यिक संस्थाहरु अनेसास प्रवासी नयन साहित्य समाज नेपाल साहित्य समाज उदाउँदो तारा साहित्य समाज अनाममण्डली आदि साहित्यिक संस्थाहरुले साहित्य संगालो प्रकाशन नगर्ने कुरो भएन । पुस्तकारमा प्रकाशित हुने सबै खुराकहरु साहित्य नै रहेका छन् अलि अलि संस्थाका गतिविधिबाहेक । अनुमानित ४ लाख नेपाली रहेको मलेसियामा नेपाली साहित्यको विकास भएको मान्नुपर्छ । कुनैबेला लेखिएका सामाग्री नेपाल पठाएर प्रकाशित गर्दा हराउने नासिने भएकोले प्रकाशन गर्न हच्किन्थे लेखकहरु । पछिल्लो समयमा नेपाली लिपि टाइप गरी डिजाइन गर्न सक्नेहरु मलेसिया पुगेपछि प्रकाशन गर्नेहरुको संख्या बढेको हो । कुनै बेला महिनैपिच्छे कृति विमोचन सम्म पनि भएका छन् ।
साहित्य सिर्जना गर्नको लागि सहायक पुस्तक पढ्नुपर्छ । तर सबै सहायक पुस्तक मलेसिया आइपुग्दैन । पुस्तकप्रेमीहरुको संख्या बढेकोले मनकामना सपिङ सेन्टरका हाकिम श्रेष्ठ हरेक नयाँ नयाँ पुस्तकहरु राख्ने कोशिषमा छन् । तर नयाँ र चर्चा कमाउन सफल पुस्तकको सूचि तयार गर्न नसकेको स्वीकार्छन् । बजारमा पठनीय नयाँ पुस्तक आएको कुरा पसलेलाई जानकारी गराउन नसक्नु पनि अर्को कारक हो भन्छन् जीवन देवान गाउँले । विश्व नेपाली साहित्य महासंघ मलेसिया अध्यक्षसमेत रहेका गाउँले मलेसिया बसाइँको लामो समयसम्म साहित्यमा बिताएका छन् । 'बजारमा आएको पुस्तक खरिद गर्नु र पसलेलाई पुस्तक मगाउनु फरकफरक बाटो हुन्छ प्रवासमा ।' गाउँले थप्छन् । किनभने पसले आफैले ल्याएको कुरामा पसले जवाफदेही हुनुपर्छ भने मगाएकोमा मगाउने ।
आफूलाई चाहेको पुस्तक यहाँ उपलब्ध नहुँदा नेपालबाट मगाउने र इन्टरनेटमा साहित्य रचना पढेर साहित्यको तुष्टि लिने गर्दछन् साहित्यकार मौलश्री लिम्बू । उनको स्वरमा हो मा हो मिलाउँछन् उदाउँदो तारा साहित्य समाज पेनाङका अध्यक्ष दीप दर्शन पनि ।
मलेसियामा आइपुगेको पुस्तक एकअर्कामा बाँडेर पढ्नु पनि अर्को विशेषता हो । नयाँ आएको पुस्तक पेनाङबाट जोहोर केएलबाट इपोलगायत सबैतिर छरिएर पढिने गरेका छन् । तर कतिपयले पुस्तक गायव पारिदिने पनि गरेका छन् । पुस्तक गायब भइदिँदा निकै चित्त दुखेको जीतमान राई सविनले उल्लेख गरेका छन् ।
चर्चा पाएर पनि पुस्तक पढ्न नपाउँदा खिन्न भएको छ जीवन देवान गाउँलेलाई । पछिल्लोपटक प्रवासमा लेखिएर चर्चा कमाएको पुस्तक 'एब्स्ट्रयाक बैंककु'पढ्न नपाउँदा निकै हुटहुटी भएको हो । यद्यपि आवश्यकताभन्दा बढि चर्चा भएछ भन्ने अनुभूति भने गर्न नसकेको कुरा औंल्याउँदै भीम स्नेही ठट्याउलो पारामा भन्छन् -दिमाग बाक्लो भएर ।
पछिल्लो पटक नेपाल प्रज्ञा प्रतिष्ठानले प्रवासमा लेखिएको साहित्यलाई अध्ययन गर्ने योजना अगाडि सारेको छ । अन्तर्राष्ट्रिय नेपाली साहित्य समाज विश्व नेपाली साहित्य महासंघ लगायतको गतिविधि बढेकोले पनि प्रतिष्ठानको लागि सहायक बन्न सफल भएको हो । नेपाली साहित्यको विकासचरण नै प्रवासको भूमिबाट भएकोले प्रवासी नेपाली साहित्यबाट नेपालमा अहम भूमिका खेल्न सक्नेछ । हङकङ अमेरिकालगायतका देशहरुबाट आएको साहित्यलाई कतिपय समिक्षकहरुले डलरे साहित्यको उपाधि पनि दिएका छन् । तर खाडी मुलुक र मलेसियाजस्ता देशहरुमा उब्जिएको साहित्य पसिनासँगै उब्जिएको साहित्य हुन् भन्दा अत्योक्ति नहोला । साहित्यको बजार बुझेर अहिले साहित्यको लागि आएका राम्रा-राम्रा प्रकाशनसंस्थाहरुले मलेसियालगायतका देशहरुमा पनि स्टलको व्यवस्था गर्न सके पाठकहरुको हुटहुटी केही मत्थर हुन्थ्यो कि
जीवन देवान गाउँलेपढ्नै पर्ने वा पढ्नलायक पुस्तक खरिद गर्ने सुविधाको विकास अझै भएको छैन मलेसियामा । जसले गर्दा नेपालबाटै मगाउनुनको विकल्प छैन । त्यही विकल्प अनुशरन गर्ने मध्यको एक म पनि हुँ । त्यसको अलवा साथीभाईसँग भएको पुस्तक मागेर काम चलाउँछु । पढ्नै पर्ने पुस्तकमात्र होइन पुस्तकार नभई सकेको सिर्जना पनि थाहा पाउने सजिलो माध्यम भएको छ फेसबुक । र म पनि धेरै जानकारी फेसबुकबाटै लिन्छु । त्यसको अलावा नेपालमा हुनु भएका साचारकर्मीहरुबाट पनि जानकारी लिन्छु । चर्चा चलेका तर अहिलेसम्म पढ्न नपाएको पुस्तक अब्स्ट्रयाक बैंकक हो । उपन्यास लेखनमा नुतन प्रयोग छ भनेर साथीहरुले चर्चा गर्दिएपछि पढ्ने हुटुहुटी चुलिएको छ ।
भीम स्नेहीमैले चाही अग्रज दाइहरुबाट राम्रा पुस्तकहरु पढेको छु । अहिलेसम्म सुकरातको पाइला राधा अन्तर्मनको यात्रा पल्पसा क्याफे आमा लोलिता दशगजामा उभिएर राइफलको नालबाट जीवन नियाल्दा श्रष्टा र समय विशे नगर्चीको बयान भुमध्यरेखा एक हातको ताली वादी विज्ञप्ती जीवन काँडा कि फूल रेगिस्तान डायरी भोली बास्ने बिहान गौथलीको गुँड उत्तरआधुनिक ऐना आदि अध्यय गरिसके पनि खासै लेखन र विचारमा केही परिवर्तन भएको छैन । बाक्लो दिमाग भएकोले ।
जीतमान राई 'सविन'नेपालमा नया आएका पुस्तकहरु यहा बजारमा बिरलै आइपुग्छन् । त्यसैले यहाको बजारमा म खासै नेपाली राम्रा पुस्तकहरु खोज्दिनँ । मैले धेरै पुस्तकहरु नेपालबाटै मगाएर पढ्ने गरेको छु । पछिल्लो पल्ट ´मक घिमिरेको जीवन काडा की फूल पढेको छु । अहिले केही हप्ताभित्रै ५ वटा पुस्तक गणेश रसिकको दशगजामा उभिएर, नयनराज पाण्डेको लु, कृष्ण अबिरलको जयमाया, बुद्धि सागरको कर्णाली ब्लुज र के.पी. ढुंगानाको ओपन सेक्रेट आइपुग्दैछ । मैले यही बिदेश मै मगाएर पढेको महत्वपुर्ण पुस्तकहरु पल्पसा क्याफे सोह्र साँ´हरु जीवन काडा की फूल हेछाकुप्पा रक्तकुण्ड किरात भुमी र किरात जनजीवन किरातलगायत प्रकाश कोबितका धेरै प्रेमिल उपन्यासहरु हुन् । पढ्नै पर्ने नया पुस्तकहरु अनलाईन पत्रिका कै माध्यमबाट थाहा पाइन्छ तर कतिपय पुस्तकहरु थाहा पाएर पनि पढ्न पाइएको छैन । म सानैबाट पुस्तकप्रेमी हु । मन लागेको पुस्तकहरु समयमा पढ्न नपाउदा मनमा अर्कै छटपटी हुन्छ सायद यो पनि एक प्रकारको एडिक्ट नै होला की पढ्न मन लागेको पुस्तक हात पर्दा साह्रै आनन्द हुन्छ । सिनित्त पढिसकेर मात्रै छोडौ जस्तो हुन्छ तर यहा त्यो सम्भव हुन्न । पुस्तकहरु एस्कचेन्ज गरेर पनि पढिन्छ तर धेरै साथीहरुले दुःख गरेर मगाएको पुस्तक फिर्ता नदिदा साह्रै चित्त दुख्छ । एकजना साथीले मेरो सोह्र साँ´हरु भन्ने पुस्तक नै पच बनाएर नेपाल गयो । त्यही भएर पुस्तक अरुलाई पढ्न दिन पनि डर लाग्छ ।
दीलिप राई सगरविदेशको ठाउँ रहँदाबस्दा मैले खासै सम्झनायोग्य पुस्तक पढेको याद छैन । बरु धेरै साथीभाईको सिर्जनाहरु यहिबाट प्रकाशित विभिन्न साप्ताहिक पत्रकारितामा पढेर फोनबाट एसएमएस गरेर र बोलेर प्रतिकि्रया लिनेदिने काम गरिन्थ्यो । म अहिले नेपालमा छु । ति कुराहरु सम्झदा मज्जा लाग्छ ।
मलेसियाबाट प्रकाशित कृतिहरु
कविता संग्रह अन्नपूर्णका कोशेलीहरु -एकराज घिमिरे, आस्थाका विद्रोहहरु - एकराज घिमिरे, भोगाईका श्रृङ्खलाहरु - युवराज साम्पाङ जेठा, सिम्माको नाममा नयाँ चिठी - इन्द्र नारथुङे, लिम्बुवान माम्मा - राजकुमार तेयुङ तरेवा (लिम्बू भाषामा)
गीत तिम्रै निम्ति - पूर्ण पूर्वेली राई, आँशुले भिजेको चिठी - रुवेन पुन रन,
उपन्यासहरु अन्धो समाज - केशव तिमि_िल्सना 'प्रभात', परदेशीएको पीडा -पदम दुःखी सम्बाहाम्फे, विवशताको पिँजडा - पदम रुसाहाङ चेम्जोङ, मोडपछिका मोडहरु - मनि राई गोठाले, ममताको पच्छ्यौरी - हरि रानाभाट, पर्देशी मायाप्रेम - इतुम लिम्बू गणेश विवश, एक यात्री दुई गोरेटो - रविन थापा मगर, निपोलो सम्मेलन - शंकर सापकोटा, चोट - हिमाल विष्ट, गरिवको विवशता - दिनेश भारती, भाग्यले जुरायो - वीरेन्द्र राई, दुश्मन - चन्द्र ढकाल झापाली, आकाश रोयो - डिआर निश्छल, सरिता - डिल्लीराम भण्डारी, पीरतीको घर - गनिन्द्र विवश सुब्बा,
गजल संग्रह विम्ब - संयुक्त (इन्द्र नारथुङे सं.), मेचीकाली - संयुक्त, सृजनाका स्वरहरु - संयुक्त उदाउँदो तारा साहित्य समाज, माटो हाँस्छ - श्रीजनश्री, माटो भन्नु मुटु रहेछ - श्रीजनश्री, कालो बादलभित्रको चन्द्रमा - दीप दर्शन, संघर्षको अनिदा रातहरु - जहरिसंह तामाङ यात्री, घरदेश र परदेशका अनुभूति - रमेश शुभेच्छु र सोमनाथ सुवेदी, रहरको फूल - रमेश गोठालो, मुटुभित्र देश रुँदा - शिशिर विन्दू, मेरिङ्गेन मिक्वा - राजकुमार तेयुङ तरेवा (लिम्बू भाषा),
Other क्रान्ति नायक (नाटक)अरुण ठूले दोभान, मेरो प्रवासको भोगाई र अनुभवहरु संस्मरण - राजु क्षेत्री 'अपुरो', युद्ध समािध (कथा) -मनि राई गोठाले, नियति लघुकथा - दिलिप राई सगर,
Comments